Ngay cả buổi tối, ngày nghỉ, chúng ta cũng dễ dàng bắt gặp hình ảnh tất bật của học sinh hoặc phụ huynh chở con đi đến nhà thầy cô giáo để học thêm.

Câu chuyện dạy thêm, học thêm ở các trường phổ thông đã được đề cập, phản ánh khá nhiều trong những năm qua nhưng đến nay đó vẫn là câu chuyện gây tranh cãi. Việc học thêm sôi động ở khu vực đô thị - nơi mà phụ huynh có điều kiện kinh tế tốt hơn các khu vực còn lại.

Cứ ngỡ chương trình giáo dục phổ thông 2018 ra đời sẽ hạn chế được tình trạng dạy thêm, học thêm nhưng với những gì đang diễn ra, e rằng những lớp dạy chương trình mới sẽ có nhiều học sinh học thêm vì có nhiều môn học mới, kiến thức mới và cũng là lý do để giáo viên mở lớp dạy thêm.

Giá học thêm theo tháng luôn được một số giáo viên đẩy lên cao theo từng năm, dù đời sống của phần lớn phụ huynh học sinh mấy năm nay bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19, dù lương cơ sở của cán bộ, công chức, viên chức hơn 3 năm qua vẫn đứng yên, chưa được điều chỉnh.

Học sinh này học thêm, kéo theo học sinh khác học thêm và phần lớn học sinh ở khu vực thành thị đã xem chuyện học thêm là một điều tất yếu.

Vì thế, không chỉ là buổi sáng, buổi chiều mà ngay cả buổi tối, ngày nghỉ, chúng ta cũng dễ dàng bắt gặp những hình ảnh tất bật của học sinh hoặc phụ huynh chở con em đi trên đường đến nhà thầy cô giáo để học thêm.

Gánh nặng học thêm đè lên vai các phụ huynh nghèo (Ảnh minh họa: Báo Vietnamnet)

Học thêm tràn lan ở các cấp học

Hiện nay, chuyện dạy thêm, học thêm không chỉ diễn ra đối với một số môn thi ở cuối cấp mà việc dạy thêm, học thêm được kéo dài từ khi học sinh chưa vào lớp 1 cho đến học sinh lớp 12. Học sinh học thêm xuyên suốt từ ngày này sang ngày khác, từ buổi sáng, buổi chiều, thậm chí là cả buổi tối, ngày lễ.

Nghĩa là nếu học sinh không học chính khóa ở trường là các em sẽ đến với các lớp học thêm. Đối với học sinh tiểu học thì học thêm môn Toán, Tiếng Việt với giáo viên chủ nhiệm; học thêm Tiếng Anh với giáo viên chính khóa hoặc các trung tâm ngoại ngữ.

Học sinh trung học cơ sở thì học thêm môn Toán, môn Văn, tiếng Anh, môn Khoa học tự nhiên với mật độ dày đặc, kín các buổi trong tuần bởi mỗi môn học thường được giáo viên dạy 3 buổi nên chỉ cần học thêm 3 môn là đã có những ngày học sinh phải học thêm đến 2 ca.

Học sinh trung học phổ thông thì học thêm triền miên ở trường, ở nhà thầy cô đối với những môn thi tốt nghiệp và những môn sẽ xét tuyển đại học ngay từ khi mới bước vào đầu cấp.

Vì thế, vòng xoáy dạy thêm, học thêm như một ma trận liên hoàn khiến cho nhiều học sinh quay như chong chóng và tất nhiên mỗi tháng phụ huynh phải chi ra từ 1-2 triệu đồng cho con mình học thêm.

Điều đáng nói nhất là học sinh này học thêm, sẽ kéo theo học sinh khác cũng đi học thêm vì một số trung tâm gia sư, và một số thầy cô giáo dùng chiêu chi “hoa hồng” cho những học sinh “giới thiệu” được bạn mới đến học thêm.

Vậy nên, một số em đã tận dụng cơ hội này kéo thêm bạn bè trong lớp, hoặc lớp khác đi học thêm để vừa thêm bạn và lại có thêm tiền.

Học sinh đi học thêm bây giờ chủ yếu là học với giáo viên dạy trên lớp vì có nhiều cái “lợi” về điểm số. Gần như tất cả các bài kiểm tra đã được giáo viên bật mí trước hoặc giải trước những dạng tương tự.

Khi học trên lớp, nếu không may không thuộc bài, không làm được bài thì cô cũng “chiếu cố”, ít bị la rầy. Cũng chính vì thế, học sinh có điểm số ngày càng cao và thêm nhiều danh hiệu học tập ở các trường phổ thông.

Chỉ khổ những thầy cô không dạy thêm cho học trò nên nhiều khi chất lượng giảng dạy luôn bị thấp hơn đồng nghiệp của mình dạy thêm. Nhiều khi một số thầy cô không dạy thêm còn bị “vạ lây” vì bị đồng nghiệp gán ghép cho "tội" biết học sinh học thêm với giáo viên khác nên gây khó dễ, cho điểm thấp…Vì thế, nội bộ nhiều tổ chuyên môn cũng thêm nhiều chuyện phiền toái từ chuyện dạy thêm, học thêm.

Ám ảnh dạy thêm, học thêm

Mặc dù cấp tiểu học hiện nay cấm dạy thêm cho học trò, nhưng tình trạng giáo viên chủ nhiệm dạy thêm cho học trò chính khóa, thậm chí nhận nuôi, đưa đón học trò vẫn được phản ánh nhiều.

Sáng, phụ huynh đưa con đến nhà giáo viên chủ nhiệm học thêm, trưa giáo viên lo ăn uống, chiều đưa đến trường học chính khóa, chiều tối phụ huynh đón con tại trường. Hoặc, sáng phụ huynh đưa con đến trường học chính khóa, trưa giáo viên đưa học sinh về nhà lo ăn uống, nghỉ ngơi, chiều học thêm và chiều tối phụ huynh đón con tại nhà giáo viên.

Vòng tròn khép kín được giáo viên chủ nhiệm thực hiện trơn tru, thuần thục từ năm này qua năm khác, nhiều phụ huynh cũng yên tâm vì gửi cho cô “trọn gói” như vậy thì khi kiểm tra yên tâm về điểm số. Tất nhiên, danh hiệu học tập thì nằm trong tầm tay của thầy cô chủ nhiệm vì họ dạy gần hết các môn học.

Một số môn còn lại, trừ môn tiếng Anh ra thì các môn còn lại là môn đánh giá (hoàn thành và hoàn thành tốt) nên giáo viên chủ nhiệm thường “phối hợp” với giáo viên chuyên để những em nằm trong dự kiến của giáo viên chủ nhiệm được “hoàn thành tốt” nhằm đủ điều kiện xét danh hiệu “Học sinh hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ học tập”.

Với cấp trung học cơ sở, những môn học được xem là môn chính như: Toán, Anh, Văn và một số môn Khoa học tự nhiên thường có nhiều học sinh học thêm. Chỉ trừ một số giáo viên không dạy thêm ra, những giáo viên mà mở lớp dạy thêm thì họ có đủ lý do để học sinh phải học thêm với mình.

Đối với học sinh trung học phổ thông thì gần như không có lý do gì để không học thêm vì các em sẽ phải thi tốt nghiệp, xét tuyển đại học nên phần lớn các trường trung học phổ thông đều mở lớp dạy thêm tại trường nhằm chuẩn bị cho học trò đạt được điểm thi cao nhất có thể.

Ngoài việc học thêm tại trường, một số thầy cô còn mở thêm lớp để dạy ở nhà nhằm luyện đề thi cho học trò. Vì thế, học sinh ở khu vực thị thành và những học sinh cuối cấp ở tất cả các khu vực bây giờ đi học chính (chính khóa) là phụ, còn học phụ (học thêm) mới là chính và đây cũng là khoản tiền lớn nhất mà phụ huynh phải chi cho con em mình trong mỗi năm học.

Bản chất của việc dạy thêm, học thêm không xấu bởi có phần xuất phát từ cả nhu cầu giáo viên, phụ huynh và học sinh nhưng nếu đó là trên tinh thần tự nguyện, không ràng buộc.

Còn việc nhà trường tổ chức dạy thêm, giáo viên mở lớp dạy thêm tràn lan và dùng các "chiêu thức" để lôi kéo học trò học thêm lại là gánh nặng cho nhiều phụ huynh và gây áp lực cho học sinh.

Tiền học phí các trường công lập mỗi tháng chỉ vài chục ngàn đồng đến một vài trăm đồng, thậm chí tiểu học không thu học phí, cấp trung học cơ sở năm nay nhiều tỉnh cũng không thu học phí nhưng tiền học thêm thì mỗi tháng tốn vài triệu đồng thật đáng lo ngại.

Nhưng, có rất nhiều lý do tế nhị mà phụ huynh nhiều khi phải miễn cưỡng cho con học thêm, nhất là học sinh cuối cấp.

Đổi mới kiểm tra, thi cử, đổi mới chương trình, sách giáo khoa liên tục nhưng không giảm được gánh nặng học thêm cho học trò mà ngày càng nhiều hơn, vất vả hơn.

Hàng chục năm qua, ngành Giáo dục vẫn chưa có giải pháp nào căn cơ để tiến tới chấm dứt tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan ở các cấp học phổ thông.